آسانسورها را می‌توان به عنوان یکی از بهترین و البته کارآمدترین وسایلی دانست که توانسته تأثیر چشمگیری بر کیفیت زندگی انسان‌ها داشته باشد. تا جایی که بخش قابل توجهی از زندگی شهرنشینی و سکونت در آپارتمان‌های بزرگ، به واسطه همین اختراع ممکن شده است. به عبارتی اگر آسانسورها نبودند، عملاً زندگی در برج‌های بزرگ، برای کسی مقدور نبود. شاید اگر این تکنولوژی هم نبود، بشر هیچ‌گاه به فکر ساخت برج‌های بلند و عمودی بزرگ نمی‌افتاد.

سرآغاز آسانسورها

شاید بتوان نقطه آغازین آسانسورها را زمانی دانست که انسان نیازمند وسیله‌ای برای بالابردن وسایل و ابزارهای مختلف بود. برای مثال بالابردن سطل آب از چاه، بالابردن مصالح به طبقات فوقانی و…. از جمله این موارد بود. همین عامل باعث شد تا نمونه‌های اولیه بالابرها اختراع شوند که ترکیبی از یک قرقره و طناب بود که با چرخاندن قرقره، طناب به بالا یا پایین می‌رفت.

این وسیله ساده تنها برای بالا آوردن سطل آب از درون چاه به کار برده می‌شد. البته بعدها نمونه‌های بزرگ‌تری از آن برای بالابردن مصالح در اهرام مصر، تخت‌جمشید، آکروپولیس یونان و… ایجاد شد. در این بالابرها یک قرقره بزرگ به دور طنابی آویزان بود و یک سر آن اجسام بزرگ و سر دیگر آن توسط حیوانات یا برده‌ها کشیده می‌شد. بدین ترتیب وسایل به بالا برده می‌شدند. 

اگرچه این ساختار تا صدها سال متداول بود، اما شاید بتوان تاریخچه نخستین آسانسور انسانی را به فیلسوف یونانی یعنی ارشمیدس ارتباط داد. این فیلسوف قانون هیدرولیک و پیچ ارشمیدس را اختراع کرده بود. این دو به‌عنوان پایه‌های اصلی آسانسورها در دهه‌های بعدی شناخته می‌شوند. البته بعد از آن هم فناوری‌های دیگری ایجاد شد که توانست این محصول را به‌عنوان یک ابزار الزامی برای پیشرفت بشر مبدل سازد.

تاریخچه آسانسورهای نوین 

در طول تاریخ، تکنولوژی‌ها و فناوری‌های گوناگونی خلق شدند که هر کدام از آن‌ها به نحوی موجب پیشرفت در زمینه ساخت آسانسورها شدند. آسانسورهای هیدرولیکی، برقی و… انواع مختلفی از این محصولات هستند که هر کدام در برهه‌ای از تاریخ رواج داشته و توانسته‌اند نقشی در پیشرفت نسل‌های بالابر بعد از خود داشته باشند. ما در ادامه هر کدام را به ترتیب پیدایش خدمت شما ذکر کرده‌ایم. 

ماشین آتوود

شاید بتوان ماشین آتوود را به‌عنوان نخستین نسل از آسانسورهای مدرن دانست. جورج اتوود طرحی را ارائه داده بود که در آن، حرکت دو وزنه که هر کدام به یکی از طرفین طنابی وصل شده بودند را ترسیم می‌کرد. این ساختار توانست مسیر ساخت نخستین آسانسورها نوین را برای انسان همواره سازد. البته قبل از او و در سال 1743،  لویی پانزدهم دستور ساخت آسانسور مشابهی را داده بود که با نام صندلی پرنده شناخته می‌شد.

این آسانسور برای حمل انسان‌ها از طبقه همکف کاخ به طبقات بالا استفاده می‌شد. یک طرف آن صندلی برای حمل انسان‌ها بود و طرف دیگر تعدادی وزنه بود که به کمک افراد زیادی به حرکت درمی‌آمد. این ساختار توانسته بود توجه همگان را در آن عصر به خود جلب کند.

آسانسورهایی با ماشین بخار

ماشین بخار را می‌توان به‌عنوان مهم‌ترین اختراعی دانست که موجب شکل‌گیری انقلاب صنعتی شد. این ماشین در بخش‌های مختلفی از امور صنعتی مورداستفاده قرار می‌گرفت. یکی از آنها ساخت ماشین بخار بود. بدین صورت که کابین آسانسور توسط نیروی بخار به بالا حرکت داده می‌شد. این ساختار توانست موفقیت چشمگیری را در آن دوره ایجاد کرده و بخش زیادی از بالابرهای کارگاهی به‌وسیله آن ساخته می‌شد.

حتی در سال 1832 میلادی، دو معمار انگلیسی برجی تفریحی به کمک این آسانسورها در لندن ایجاد کردند. بدین صورت که مردم به کمک آسانسورها به طبقات بالایی رفته و نمایی جذاب از شهر لندن را مشاهده می‌کردند. البته امنیت پایین این دسته از ماشین‌ها باعث شد تا عمر چندانی نداشته باشند. 

تاریخچه آسانسورهای هیدرولیکی 

حدود 14 سال پس از ساخت برج آسانسور در لندن، سر ویلیام آرمسترانگ توانست نوع دیگری از آسانسورها را به کمک قانون پاسکال ایجاد کند. این دسته از آسانسورها بعداً به نام آسانسورهای هیدرولیکی لقب گرفتند. مبتنی بودن این آسانسورها بر فشار، باعث می‌شد تا قدرت بسیار زیادی داشته باشند. به همین جهت برای بارگیری در اسکله‌ها و کارخانه جات استفاده می‌شدند. اما همین فشار باعث شده بود تا سرعت آن‌ها بسیار اندک باشد. به همین جهت برای ساختمان‌سازی و فضاهای تفریحی چندان جذاب نبودند. 

آسانسورهای بخار – هیدرولیک 

پیشرفت در فناوری قبلی باعث شده بود تا ساخت آسانسور روزبه‌روز پیشرفت بیشتری به خود بگیرد. اما شاید بتوان نقطه عطف آن را ورود دانشمند آمریکایی یعنی الیشا گریوز اوتیس به این حوزه دانست. او مشکلات دو فناوری قبلی را بررسی کرد و توانست یک نمونه کامل از هر دوی آن‌ها ارائه دهد. بدین ترتیب یک آسانسور با ترکیبی از نیروی بخار و هیدرولیک ایجاد کرد. این بالابر، نه‌تنها قدرت بالایی داشت؛ بلکه سرعت آن هم قابل توجه بود. 

البته مشکل شاخصی که در این زمان وجود داشت، امنیت اندک آسانسورها بود. به همین جهت اوتیس سعی کرد تا یک فناوری جدید به نام چرخ ضامن‌دار را ایجاد کند. بر مبنای این فناوری، زمانی که طناب‌ها قطع شوند، ضامن فعال شده و تنها بعد از چند پا حرکت، آسانسور متوقف می‌شود. همین عامل باعث شد تا آسانسورها به‌عنوان نسل بی خطری از محصولات برای حمل انسان‌ها شناخته شوند.

زمانی که اوتیس این فناوری را در نمایش‌های مختلف خود در شهر نیویورک معرفی کرد، توانست توجه عموم را به دست آورد. به همین جهت سه سال بعدازاین اختراع یعنی در 1857، هتل برادوی نیویورک، اولین آسانسور بی‌خطر برای حمل مسافرین انسانی نصب کرد. بعد از او هم هتل‌ها و ساختمان‌های دیگر آن را نصب کردند.

این فاکتور نه‌تنها موجب رونق صنعت هتلداری شد؛ بلکه توانست سر آغازی برای ایجاد صنعتی به نام آسانسور باشد. البته بعد از مرگ اوتیس، فرزندان او شرکتی به نامش ایجاد کردند که اکنون به‌عنوان بزرگ‌ترین بازیگر این صنعت شناخته شده و بخش قابل توجهی از پیشرفت‌های این حوزه را به نام خود ثبت کرده است. 

آسانسورهای کششی – الکتریکی

اگرچه آسانسورهای نسل قبل، توانست تا حدی موجب پیشرفت این حوزه شود، اما به دلیل سرعت پایین، سروصدای زیاد و… عملاً برای آسمان خراش‌ها و محیط‌های پر ترافیک مناسب نبودند. تا جایی که سریع‌ترین نسل آنها تنها 15 متر بر دقیقه سرعت داشت. همین عامل باعث شد تا یکی از پسران اوتیس به نام گیرلس، نوع دیگری از آسانسورها به نام آسانسور کششی را اختراع کند. در این محصولات، نیرومحرکه صرفاً برای کشیدن طناب‌های متصل به آسانسور استفاده می‌شدند. این نوآوری باعث شد تا سرعت حرکت آنها به طرز چشمگیری افزایش پیدا کند. 

همچنین در مورد “تجهیزات لازم جهت تابلو برق سه فاز در آسانسورها” بخوانید

البته این تمام ماجرا نبود. در سال 1880، شرکت زیمنس نوع دیگری از آسانسورها اختراع کرد که صرفاً با نیروی الکتریکی حرکت می‌کردند. این آسانسورها به کمک موتورهای DC و با استفاده از چرخ‌دنده‌ها، می‌توانستند نیروی لازم برای حرکت آسانسور را فراهم کنند. 9 سال بعد از آن یکی دیگر از نوادگان اوتیس به نام نورتون، توانست این دو فناوری را ترکیب و نوع دیگری از آسانسورها با ترکیب نیروی کشش و موتورهای الکتریسیته خلق کند که موفقیت چشمگیری به دست آورد.

البته آنان بعدها فناوری‌های دیگری هم مانند Ward Leonard هم به بازار عرضه کردند. در کنار آن هم شرکت‌های دیگری مانند وستینگهاوس هم از فناوری‌های نوین مانند گیرلس و… رونمایی کردند که مجموع آن‌ها باعث شد تا این حیطه با پیشرفت‌های زیاد همراه باشد. این روند تا به امروز هم ادامه داشته و هر ساله از فناوری‌ها و روش‌های نوینی برای خلق آسانسورها استفاده می‌شود. 

سخن آخر 

آسانسور را می‌توان به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین و البته بهترین ساخته‌های دست بشر دانست که تأثیر بسیار زیادی در پیشرفت صنایع دیگر مانند ساختمان‌سازی، حوزه سلامت، صنایع سنگین و… داشته است. با این حال بخش زیادی از افراد در مورد آن اطلاعاتی ندارند. ما در این مقاله سعی کردیم تا مروری بر تاریخچه آسانسور و تکامل آن داشته باشیم. با این حال اگر هنوز سؤال یا ابهامی در این زمینه دارید، می‌توانید از طریق بخش نظرات با ما مطرح فرمایید.  

منابع

https://www.elevatorscenestudio.com/blog/2022/12/14/ancient-elevators

https://en.wikipedia.org/wiki/Elevator

http://www.elevatorhistory.net/